Bijen leveren een hele grote bijdrage aan onze samenleving. Bestuiving door insecten als honingbijen, solitaire bijen en hommels zorgt ervoor dat we kunnen genieten van bloemen, planten en fruit, zoals kersen, appels, frambozen en mango’s. Ook groenten zoals courgettes, paprika’s en avocado’s zouden er niet zijn zonder de hulp van de Bij.
Je kunt de bij helpen door slim samen te werken met de natuur. De 3 hoofdzaken die een bij nodig heeft zijn voedsel, drinken en nestgelegenheid. Maak van je tuin een veilige en aantrekkelijke plek voor bijen. Dit kun je doen door het planten van bloeiende bloemen en planten in je tuin. De Bijen kunnen hieruit nectar en stuifmeel verzamelen. Ook het plaatsen van een bijenkorf of bijenhotel is een goede manier om de bij te helpen.
Waarom zou ik bijen in mijn tuin willen?
Het is natuurlijk belangrijk om te weten waarom je bijen in je tuin wilt. Het antwoord is vrij simpel, zonder bijen zou onze natuur er heel anders uitzien. Bijen zijn onmisbaar bij de bestuiving van onze bloemen en planten. Meer dan 75% van onze bloemgewassen zijn afhankelijk van de bestuiving door bijen. Bijen zorgen wereldwijd voor bestuiving van meer dan 70% van alle voedselgewassen op de wereld. Dus wil je kunnen blijven genieten van groenten, fruit, bloemen en planten in de natuur en je tuin, zorg dan goed voor de bij.
Diverse organisaties hebben het makkelijk voor je gemaakt door artikelen aan te bieden waarmee je de bij helpt. Er zijn tal van bijenmengsels te verkrijgen om te zaaien in je tuin of buitenruimte. Ook de zogenaamde sedumdaken zijn voor bijen een paradijs. Dit zijn vaak ook kant en klare oplossingen op bijvoorbeeld je schuurdak, je tuinhuis of garage. Bijkomende voordelen van een sedum- of groendak zijn wateropvang, luchtzuivering in je buurt, een lagere omgevingstemperatuur, energiebesparing en het is goed voor de biodiversiteit in de stedelijke omgeving. Ook schuil- en nestgelegenheid zoals bijenhotels zijn verkrijgbaar op diverse locaties.
Het bekendst is de bij om de productie van honing. Wist je dat er naast de honingbij nog zo’n ruim 300 soorten andere bijen in Nederland leven. Wereldwijd zelfs nog veel meer. Grofweg kun je de bijen onderverdelen in 3 groepen, honingbijen, hommels en solitair levende bijen.
Verschillende soorten bijen
Bijen zijn vooral bekend om de honing die de honingbij maakt. Ze komen voor op ieder continent in de wereld, behalve Antarctica. Maar enkele bijensoorten leven in volken, de meesten soorten leven solitair. Hommels behoren ook tot de bijensoorten, omdat ze wat meer behaard zijn, kunnen zij beter tegen de kou. Bijen en hommels vallen onder de bijensoorten die in een volk leven. De bij leeft van nectar, dit is het stuifmeel van bloemen. Bijen zijn er dus in heel veel soorten en maten. Ze zijn in meerdere of mindere mate behaard en variëren in kleur van geheel zwart, tot bontgekleurd met rode, witte of gele vlekken.
De honingbij
De Honingbij is veruit de meest bekende bij die in Nederland leeft. Ze worden voornamelijk door imkers gehouden voor de honing ze produceren. Ze leven in een kolonie, waarbij de koningin eitjes legt. De werksters zijn de vrouwtjesbijen. Zij houden zich bezig met het nest onderhouden, honing maken, larven verzorgen en voedsel halen. Alleen in de zomer komen er mannetjes, darren genoemd, bij het nest. Zij zorgen alleen voor de bevruchting van de eitjes, wanneer dit gedaan is, houden de werksters op met het voeden van de darren en sterven ze uit. De honingbij zal alleen steken als zij zich bedreigd voelt, om de kolonie te beschermen. Wanneer ze steken, laat hun angel los en zullen ze sterven.
Wilde bijen
In Nederland zijn de meeste bijen wilde bijen ofwel solitaire bijen. Er zit erg veel verschil tussen alle soorten wilde bijen die in de natuur voorkomen. Wilde bijen leven meestal maar een paar weken en doen alles zelf. Als nest gebruiken ze de grond (zandbijen), kieren in de muur of holle stengels. Om een paar soorten bijen te noemen:
- De behangersbijen gebruiken stukjes blad om hun nest mee ‘te behangen’ en de verschillende cellen in het nest van elkaar af te scheiden
- De zijdebijen produceren zelf een vloeistof om daarmee hun nest te bekleden. Deze vloeistof glanst als zijde, vandaar de naam van de bij.
- Dan heb je nog de Koekoeksbijen, deze slimmeriken bouwen niet zelf hun nest en verzamelen ook niet zelf hun stuifmeel. Ze gaan op zoek naar nesten van andere bijen en leggen daar hun ei. Het voorkomen van de koekoeksbij is een goed teken, namelijk dat er voldoende andere soorten bijen in de omgeving zijn.
Een solitaire bij zal (bijna) nooit steken. Alleen de vrouwtjes hebben namelijk een angel en deze is niet groot genoeg om door de huid heen te steken. Daarnaast hebben ze geen kolonie waarvoor ze zich op moeten offeren.
Hommels
Ja! Hommels zijn ook wilde bijen. Ze zien er wat ronder, hariger en vriendelijker uit. Hommels leven net als de honingbijen in een kolonie. Ook zij hebben een koningin, werksters en darren. Het verschil met de honingbij is dat de koningin overwinterd in een holletje onder de grond of onder een berg met bladeren. Leuk feitje is dat er naast de eerder besproken koekoeksbij, ook de koekoekshommel bestaat. En ja, deze doet hetzelfde met haar eitjes als de koekoeksbij.
Een Hommel zal ook nooit steken, tenzij je hem pest. Hommels sterven niet nadat ze gestoken hebben.
De bij is een bedreigde diersoort
In Nederland zijn er ruim 300 soorten bijen, waarvan er meer dan de helft op de rode lijst staan. Dit betekent dat ze bedreigd worden met uitsterven. Om dit te helpen voorkomen, zijn er een aantal dingen, waar je zelf rekening mee kan houden:
- Zet je tuin vol drachtplanten
- Gebruik geen pesticiden
- Laat je onkruid staan
- Leg geen strakgemaaid grasveld aan, maar een veld vol bloemen
- Sponsor bijenoases of help de imkers
- Informeer jezelf, je kinderen en je omgeving over het belang van bijen
- Word imker
Welke bloemen en planten zet ik in de tuin voor de Bij?
Een belangrijke en leuke bijdrage die je kan doen aan het zorgen voor de bijen in je omgeving is zorgen voor de juiste planten in je tuin. Er zijn veel verschillende soorten, bloeiende planten die je kunt planten om de bijen, vlinders en insecten in de natuur te helpen. Een aantal van mijn favorieten zijn de volgende:
- Een inheemse plant, die zeer geschikt is voor de Bij is de gewone smeerwortel (Symhytum officinale). Deze plant met ruwe bladeren en witte tot roodpaarse klokvormige bloemen worden graag bezocht door grotere insecten, zoals de langtongige Hommels, Bijen en korttongige Hommels boren een gaatje onderin de bloem, zodat ze toch bij de nectar kunnen. Deze plant groeit het liefst in een iets vochtige bodem.
- De bergamotplant (Monarda) is een opvallende sterke vaste plant, die in de zomer bloeit. Een van de sterkste planten is de Monarda ‘Gardenview Scarlet’. De bladeren voelen fluweelzacht. Monarda is een sterk geurende plant, waardoor die Bijen en andere bestuivende insecten naar de tuin lokt.
- Lavendel (Lavendula angustifolia)is net als de bergamotplant een sterk geurende plant. Iedereen kent waarschijnlijk de geur van deze plant, vaak gebruikt in cosmetische producten of geurverspreiders. Ook de bijen en vlinders zijn er dol op.
- Salie (Salvia officinalis), deze paarsbloeiende plant kan ook worden toegepast als keukenkruid. Ze groeit in de tuin, maar ook in pot is deze goed te houden.
- Rode Zonnehoed (Echinacea purpurea) een graag geziene en kleurige vaste plant. Dit is echt wel een van mijn favoriete, supervrolijke bloeiers.
- Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) is een tweejarige plant. Deze planten staan graag op een zonnige plaats in de border.
- Sedum, bijvoorbeeld Hemelsleutel (Sedum spectabile), kun je zowel op een sedumdak als in je tuin planten. Doet het ook goed in pot.
- Astersoorten, met name de herfstaster, die levert laat in het jaar nog stuifmeel, als er niet zoveel meer te halen is.
- Allium, is een vroegbloeiend bolgewas, met name de Allium Cepa en Senescens geven veel stuifmeel. De Cepa is een witte versie, de Senescens is in verschillende varieteiten te verkrijgen. Kies een roze en een paarse en je hebt een prachtige combinatie voor je tuin en de bijen.
- Voor in pot: Kaapse Malva (Anisodontea Capensis), een prachtige zomerbloeier met lieflijke bloemen.
Hoe maak ik een Bijenhotel?
Naast het verzorgen van voedsel in je tuin door middel van drachtplanten, hebben de bijen ook een plek nodig om te overwinteren. Je kunt een bijenhotel kant en klaar kopen in de winkel, maar het is heel eenvoudig en leuk om er zelf een te maken. Door het boren van gaten met een diameter van 3 tot 8 mm in een blok hout, waarbij 1 kant dicht moet blijven, heb je de meest simpele vorm. Ook een verzameling van holle plantenstengels, zoals bamboe, vlier, braam of japanse duizendknoop in een blik of houten box is makkelijk te maken. Zorg er wel voor dat het hotel niet nat kan worden van binnen en op een zonnige plek in je tuin hangt.
