Het is een ware plaag, de eikenprocessierups. Iedereen kent wel iemand die in contact is geweest met die vervelende brandharen van de rups. In dit artikel lees je alles over deze rups.

De eikenprocessierups is de rups van een nachtvlinder. In de maanden juni, juli, augustus en september kun je deze rupsen aantreffen, ’s nachts gaan zij ‘in processie’ op zoek naar voedsel, voornamelijk eikenbladeren. Het contact met de haren van deze rups levert irritaties op, zoals jeuk en huiduitslag.

Hoe herken je de eikenprocessierups?

In april komen de rupsen uit. Alle rupsen in het eipakket komen tegelijkertijd uit. Ze zijn dan oranjekleurig. Naarmate ze ouder worden verandert de kleur in grijsgroen met een lichte streep aan de zijkant. Ze blijven lekker dicht bij elkaar en kunnen als groepjes rups op de uiteinden van de takken van de eikenboom gespot worden. Ze blijven groeien en hoe groter ze worden, hoe meer brandharen ze hebben. In de nacht gaan de rupsen in processie op zoek naar smakelijke eikenbladeren.

Nest van de eikenprocessierups

Als de rups zich bijna gaat verpoppen, gaat hij nesten maken. Deze nesten zijn gemaakt van dichte spinsels, bij voorkeur in de oksels van takken of tegen de stam van de eikenboom. In de nazomer en het najaar zie je uitvlieggaten in deze nesten verschijnen, waar de vlinders uit tevoorschijn komen. Ook deze nesten kunnen nog irritaties veroorzaken door brandharen.

Processierups vlinder

De eikenprocessierups wordt een kleine nachtvlinder.

Wanneer wordt eikenprocessierups een vlinder?

Eind juli tot begin oktober komen deze nachtvlinders uit de poppen. Het zijn geen opvallende vlinders, de vlinder van de eikenprocessierups, de voorvleugels hebben een onduidelijke donkergrijze lijntekening en de achtervleugels zijn vaalwit. Ook de vlinder heeft op zijn lijf irriterende haren, maar veel minder dan de rups dat heeft.

De vlinder van de eikenprocessierups leeft ongeveer drie tot vier dagen. De vrouwtjes leggen hun eieren meestal in de nabijheid van waar ze zijn uitgekomen. De mannetjes kunnen grotere afstanden afleggen en worden aangetrokken door een geurstof, de feromoon, die de vrouwtjes verspreiden.

De vlinder van de processierups heeft net als de rups ook een lichaamsbeharing die bij mensen huidirritatie kan opleveren.

Vijanden van de processierups vlinder

De vlinder zelf heeft weinig natuurlijke vijanden. Alleen de vleermuis jaagt op deze eikenprocessierups vlinder. Andere natuurlijke vijanden richten zich vooral op de larven, rupsen van de eikenprocessierups.

Bestrijden vlinder eikenprocessierups

Wat je zelf kan doen om te voorkomen dat de vlinder zich voortplant, en je dus volgend jaar weer hetzelfde probleem hebt van die eikenprocessie rups, is feromoonvallen ophangen. Deze vallen vangen de mannetjes vlinder van de eikenprocessierups. En tsja, zonder mannetjes vlinders kan de processierups vlinder zich niet voortplanten.

De feromoonval kan je vanaf begin juli ophangen. De feromonen zijn ongeveer zes weken werkzaam, dus je hebt er twee nodig voor de gehele vluchtperiode. Hang maximaal één val per boom. Als er meerdere eikenbomen bij elkaar staan, dan maximaal één per drie bomen. Teveel vallen ophangen verwart de processierups vlinder en daardoor is deze minder effectief.

Eieren van de eikenprocessie vlinder

De vrouwtjes leggen hun eieren in pakketten van 30 tot wel 300 eieren. Voor de winter beginnen zich de nieuwe rupsen al te ontwikkelen in deze eieren. De nesten zijn goed geïsoleerd en gecamoufleerd en daardoor moeilijk op te sporen.

Hoe lang leeft de eikenprocessierups?

Al met al leeft de eikenprocessierups ongeveer 1 jaar verdeeld over de verschillende stadiums.

• Ei – vanaf augustus tot half april (8 maanden)
• Rups – vanaf half april tot begin juli (2 en een halve maand)
• Pop – vanaf half juni tot half juli ( een maand)
• Vlinder – vanaf half juli tot begin september (2 maanden)

Klachten van de eikenprocessierups

De klachten van de rups komen voornamelijk door de brandharen waarmee de rups bedekt is. Contact met de brandharen kan leiden tot jeuk, bultjes en oogklachten. Daarnaast kun je ook last van je keel en luchtwegen ervaren en in ernstige gevallen zelfs ontstekingen van het slijmvlies van de neus, keel en luchtwegen. De rups geeft in mei, juni en juli de meeste klachten, dan ontwikkelen ze de brandharen. Eind juli gaan ze verpoppen en groeien dan uit tot de nachtvlinder.

Er hoeft geen rechtstreeks contact te zijn met de rups om last te hebben van zijn brandharen. De brandharen kunnen ook met de wind meegevoerd worden en zo op huid en in kleding terechtkomen. Een rups kan wel tot 1 miljoen brandharen hebben en deze haren dringen met hun weerhaken makkelijk in de huid, de ogen en de luchtwegen.

Hoe lang houden de klachten aan

De klachten verschillen van persoon tot persoon, de een heeft er wat meer last van dan de ander. De huidirritaties treden na acht uur op, de huid wordt dan rood en pijnlijk en gaat hevig jeuken. Deze klachten kunnen wel tot twee weken aanhouden. Als je de brandharen in je ogen krijgt, dan kan je al binnen twee uur klachten ontwikkelen, zoals rode, pijnlijke, zelfs gezwollen ogen.

Behandeling van de klachten

Spoel de huid en ogen goed met lauw water of strip de huid met een stuk plakband. Ga vooral niet wrijven of krabben. De klachten gaan binnen twee weken vanzelf over. Eventueel kun je met een verkoelende zalf, zoals koelzalf, de geïrriteerde plekken insmeren, dit verlicht de jeuk.
Mocht je ernstige klachten gaan ontwikkelen, neem dan contact op met je huisarts of lees de uitgebreide adviezen op thuisarts.nl.

Hoe voorkom je klachten

Er zijn een aantal tips die je zullen helpen om zo min mogelijk ongemak van de eikenprocessierups te ervaren.

• Als je een (natuur)gebied met eikenprocessierups bezoekt, kleed je dan goed aan. Zorg voor een goede bedekking van de hals, de armen en benen.
• Ga niet op de grond zitten. De grond bij een besmet gebied ligt bezaaid met brandharen en jeukende billen zijn beter voorkomen dan genezen.
• Waarschuw je kinderen. Kinderen spelen graag buiten en zijn niet alert op een besmette boom. Laat ze niet spelen vlakbij zo’n boom en mochten er in de buurt eikenprocessierupsen in de bomen zitten, kleed je kinderen dan goed aan met lange mouwen, lange broek, een pet en eventueel een zonnebril.
• Laat van mei tot september niet je was buiten drogen.
• Als je groenten uit eigen tuin eet, was deze dan zorgvuldig voordat je ze opeet.
• Als je toch in aanraking bent geweest met de rups, was dan ook de kleren die je aan had. Bij voorkeur op 60 graden.
• Voorkom dat brandharen je huis binnen waaien als er in je omgeving eiken zijn met de processierups.
• Laat geen speelgoed in je tuin liggen en houd zandbakken zoveel mogelijk.

Klachten bij je hond of kat

Ook honden en katten kunnen last hebben van de brandharen van de eikenprocessierups. Wrijft hij heftig met zijn poot over de snuit of over de grond, kwijlt je huisdier overmatig, ademt hij zwaarder dan lijkt het erop dat hij in contact is geweest met de rups. Vermoed je dat je hond of kat in aanraking is geweest met de brandharen, spoel hem dan goed af met lauw water. Spoel vooral de bek en de ogen goed uit. Vergeet niet om handschoenen aan te trekken als je dit gaat doen, anders zit je zelf straks met jeukende handen te kijken. Je kunt niet veel doen om last bij katten en honden te voorkomen. Je kat kun je het beste binnen houden, vooral als hij graag in (eiken)bomen klimt en wandelingen met de hond adviseren we te beperken tot gebieden waar geen processierups is geconstateerd. Gezellig een rondje door het winkelcentrum dus.

Voorkom overlast van de eikenprocessierups

Om te voorkomen dat je overlast krijgt van deze rups, kun je de natuur een handje helpen. De jonge rupsen worden gegeten door bijvoorbeeld sluipwespen, lieveheersbeestjes, kool- en pimpelmezen.

Processierups in je tuin?

Wanneer je zorgt voor de juiste vegetatie, trek je deze natuurlijke bestrijders van de eikenprocessierups aan. Denk hierbij aan planten van bijvoorbeeld duizendblad (achillea millefolium), margriet (Leucanthemum vulgare), veldlathyrus (lathyrus pratensis) en vogelwikke (vicia cracca). Nectarplanten als Hemelsleutel (Sedum Spectabile), Lavendel (Lavendula), Wilde Marjolein (Origanum Vulgare) en Verbena zijn ook geschikte planten die insecten trekken, waaronder sluipwespen en lieveheersbeestjes.

Zorg voor beschutte plekjes, zoals een hoopje dode takken of houtblokken, nestmogelijkheden en dicht struikgewas. Een insectenhotel is makkelijk zelf te maken of te verkrijgen via internet of in de winkel. Dit helpt de bestrijdende insecten om de winter te overleven.

Natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups

Om mezen aan te trekken in de je tuin, kun je nestkastjes ophangen, in de winter bijvoeren met pindanetjes en mezenbollen. Ze bevinden zich graag in bosrijke omgeving, zorg daarom voor wat grotere struiken of bomen in je tuin.

Bestrijden van de eikenprocessierups

Er zijn een aantal manieren om de rups te bestrijden, maar voor alle methodes geldt; ga niet zelf aan de slag. Het wordt ten zeerste afgeraden om zelf de eikenprocessierups te bestrijden. Het risico is dat je zelf helemaal onder de brandharen komt en anderzijds dat je het gebied rond de boom besmet met brandharen en in plaats van het probleem te bestrijden deze eigenlijk alleen maar groter maakt.

Zuigen en branden

De meest gebruikte methode is het met een soort stofzuiger opzuigen van de nesten of het wegbranden van de nesten. Beide manier zijn zeer effectief, maar helaas ook schadelijk voor de natuurlijke vijand van de rups, zoals de sluipwesp en de sluipvlieg. Die leggen namelijk hun larven in de nesten van de rups.

Bestrijding door aaltjes

Wanneer de rups zo groot is dat hij niet meer gegeten wordt, dan kun je deze bestrijden door het verspreiden van het aaltje Steinernema Feltiae. Dit is een microscopisch klein wormpje, een natuurlijke vijand van de rups. Deze dringen via natuurlijke openingen in de rups en voeden zich met de inhoud van de rups. De rups zal binnen enkele dagen sterven zonder gevaar voor mens en andere dieren.